De komende tijd kun je het Landelijk Platform Ontmoetingscentra Dementie (LPOCD) regelmatig tegenkomen op allerlei events over mensen met dementie en hun mantelzorgers. Zo waren we vertegenwoordigd op de conferentie Een nieuwe generatie ouderen langer zelfstandig thuis op 11 juni in Nieuwegein. We stonden er met onze banner samen met Alzheimer Nederland en het Platform Odensehuizen en deelden er onze nieuwe flyer uit. Natuurlijk zullen we ook aanwezig zijn op een aantal van de events die de komende tijd plaatsvinden. We kijken ernaar uit je te ontmoeten!

Nationaal Dementie Congres

Op maandag 27 oktober van 13-17u vindt het Nationaal Dementie Congres plaats in Nieuwegein. Dit congres gaat over de verschillende levensfases van mensen met dementie. Van het gezond houden van ons brein voordat de ziekte zich ontwikkelt tot zorg en ondersteuning in de laatste levensfase. Er wordt onder andere stilgestaan bij de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen, passende zorg en ondersteuning en concrete initiatieven die de samenleving dementievriendelijker maken.

Iedereen die te maken heeft met dementie is welkom: mensen met dementie, mantelzorgers, familieleden, zorgverleners, onderzoekers en beleidsmakers. Het congres is ook online te volgen.

Meer informatie vind je hier.

Landelijke studiedag Ontmoetingscentra

De jaarlijkse landelijke studiedag Ontmoetingscentra staat gepland op donderdag 6 november. Er zullen weer inspirerende presentaties zijn over allerlei onderwerpen met betrekking tot de ontmoetingscentra.

Meer informatie over programma en aanmelding volgt binnenkort, dus houd je mailbox in de gaten! Heb je voor die tijd nog vragen of wil je je aanmelden om op die dag een presentatie te geven? Neem dan contact op met Marjolein Wolf: m.b.wolf@vu.nl of 06-40409137.

Er zijn ruim tweehonderd Ontmoetingscentra in Nederland. Wat ze met elkaar verbindt is dat zij allemaal min of meer werken volgens de bij VUmc ontwikkelde methode. Tegelijkertijd heeft elk Ontmoetingscentrum zijn eigen ‘kleur’, zijn eigen accenten. In deze reeks artikelen belichten we elke keer een ander ontmoetingscentrum. Wat maakt dit OC uniek? Als eerste: Zandstroom in de Noord-Hollandse kustplaats Zandvoort, een van de veertien Ontmoetingscentra van Zorgbalans.

‘Omgaan met mensen met een Haperend Brein vergt een nieuwe taal’

Zandstromen op een blije plek aan zee

12,5 jaar geleden startte Programmacoördinator Leontine Trijber Ontmoetingscentrum Zandstroom op een prachtige locatie met uitzicht op zee. Ze begon met niks, volgde de cursus voor personeel van Ontmoetingscentra en hielp mee met het vinden en verbouwen van een geschikt en uitnodigend pand. Sindsdien heeft dit Ontmoetingscentrum zich onder haar bevlogen leiding ontpopt tot een bruisende, innovatieve en creatieve plek. Maar dat is niet het enige wat dit Ontmoetingscentrum uniek maakt. ‘We laten hier het Haperende Brein met rust en doen voortdurend een beroep op het gevoel dat zodoende floreert.’

‘Vanaf dag één was het mijn intentie om er een vrolijke, blije plek van te maken, met veel kleur en creativiteit, zegt Leontine Trijber. ‘Dementie is natuurlijk een droevige ziekte, dat valt niet te ontkennen. Maar als je weet hoe je met mensen met een Haperend Brein kunt omgaan, blijkt er nog heel veel wél mogelijk en is het niet het einde van het bestaan. Clubleden maken hier niet alleen nieuwe vrienden, zij doen nieuwe ervaringen op, groeien en ontwikkelen zich ook, talenten komen tot expressie.’

Eigenzinnige visie

Zandstroom heeft een eigenzinnige, inspirerende visie op werken met mensen met geheugenproblematiek. Dat de clubleden een vorm van dementie hebben wordt niet of zo min mogelijk benadrukt. Een ‘Haperend Brein’ klinkt minder beangstigend en stigmatiserend. De medewerkers stellen geen vragen over feiten of actuele gebeurtenissen. Mensen met een haperend geheugen hebben daar namelijk geen antwoord op. Feitenvragen moeten beantwoorden veroorzaakt vooral ongemak, frustratie, onzekerheid en faalangst.

‘We ondernemen van alles met elkaar, we laten het Haperende Brein met rust en spreken positieve gevoelstaal’, zegt Leontine Trijber. ‘Wat wij doen is spelenderwijs verrassen, afleiden en improviseren. In plaats van te vragen of een deelnemer iets wil, kun je ook gewoon samen iets gaan doen. Mensen met een Haperend Brein zeggen vaak ‘nee’ als je hen iets vraagt. Het Haperende Brein kan de consequenties van ja-zeggen niet overzien en dat roept onzekerheid en weerstand op. Dus: genereer doe-energie, vraag iemand je ergens mee te helpen en neem de regie in de uitvoering.’

Nieuwe initiatieven

Het Zandvoorts Ontmoetingscentrum is altijd in beweging. Zo introduceerde Leontine een aantal jaren geleden Zandstroom-Open, een 4-wekelijks podium voor gesprek, inspiratie, muziek, verhalen, ideeën, vragen en tips. Een bruisende variant op het maandelijks overleg dat onderdeel uitmaakt van het Ontmoetingscentra-programma. En schreef zij het boek ‘Het Haperende Brein – nieuwe kijk op dementie’ (2021). Hierin geeft zij eindeloos veel tips, beschrijft zij waarom het vaak fout gaat in de communicatie met mensen met dementie en hoe het anders kan. Het blijkt voor veel mensen (familie, mantelzorgers, professionals) niet eenvoudig te zijn om zich de nieuwe, positieve, lichte taal die Leontine in haar boek beschrijft eigen te maken; wij zijn in onze samenleving nu eenmaal gewend om vanuit de ratio contact te maken. Daarom is Leontine van start gegaan met B(t)raining, een masterclass om (zorg)professionals te bekwamen in de kunst van het verrassen, meebewegen en afleiden, waarbij de beleving van de haperende mens centraal staat. Ook geeft zij nu zelf les in de cursus van personeel van Ontmoetingscentra die jaarlijks door Gerion-AmsterdamUMC wordt georganiseerd.

Artistieke inrichting

De visie van Leontine en haar team komt ook tot uiting in de inrichting van Zandstroom. Het Ontmoetingscentrum, dat gevestigd is in twee voormalige winkelpanden, heeft een open karakter. Aan de voorgevel staan uitspraken van clubleden als ‘Er is geen drempel’ en ‘Vergeten gaat steeds beter’. Binnen is het licht en kleurrijk. Eigengemaakte kunst aan de wand, een piano, artistieke lampen, planten & bloemen, kleurig meubilair. ‘De eerste indruk is belangrijk’, verklaart Leontine. ‘De ruimte moet meteen op een positieve manier verrassen. Dat heeft te maken met zintuiglijke waarneming. Valt er in deze ruimte iets te beleven?’

Een trap naar beneden leidt naar een groot souterrain met een theatertje (‘onze eigen Moulin Rouge’), een atelier, een tuinkamer en een beschutte, uitnodigende binnentuin: als een groene oase. De muren zijn beschilderd met kleurrijke beelden van vissen, vogels en bomen.

Empathische omgeving

Het gaat niet om het doen van activiteiten maar om het regisseren van een verbindende sfeer die altijd goed voelt en die iedereen ‘optilt’. Bij Zandstroom kom je blij vandaan. ‘We creëren een bepaald klimaat’, licht Leontine toe’. ‘Een empathische omgeving waar we zo vrolijk en gelijkwaardig mogelijk met mensen met een Haperend Brein omgaan.’ Met veel creativiteit, leuke uitdaging, humor, dynamiek, hartgevoel en positieve bevestiging. Iedereen hoort erbij. We zijn een soort geïmproviseerde familie, een community, we doen aan community-care, aan wij-denken.’

Een clublid verwoordt het als volgt: ‘Iedereen mankeert wel iets. Dat weet je en dat mag. Maar hier kan iedereen zijn zoals-ie is, óók met de dingen van ons die onaardig zijn.’

Kader

Leontine Trijber

Programma Coördinator Zandstroom

Creativiteit loopt als een rode draad door het leven van Leontine Trijber. Zij volgde in de jaren ’80/90 de opleiding HBO-J, VO-IW en werkte lange tijd in de psychiatrie. Daarna als tuinjournalist en fotograaf bij uitgeverij Sanoma. Om tot slot terug te keren naar de gezondheidszorg en in 2012 Zandstroom op te zetten.

Meer informatie over het Ontmoetingscentrum, B(t)raining en Zandstroom-Open:

(3) Ontmoetingscentrum Zandstroom | Facebook

OC Zandstroom op Instagram: Jebentmensjemagvergeten

Jouw ontmoetingscentrum in the spotlight? Neem contact op met Marjolein Wolf, coördinator van het Landelijk Platform Ontmoetingscentra Dementie: m.b.wolf@vu.nl

Het aantal mensen met dementie neemt toe en er is steeds meer aandacht voor een dementievriendelijke samenleving. Ontmoetingscentra voor mensen met (beginnende) dementie en hun mantelzorgers spelen daarbij een belangrijke rol. Aanbieders* van de ruim 200 ontmoetingscentra in Nederland hebben zich onlangs verenigd in een Landelijk Platform.

Het nieuwe Landelijke Platform Ontmoetingscentra Dementie (LPOCD) wil de belangen behartigen van de ruim 200 Ontmoetingscentra in Nederland. Ook zal het platform zich bezighouden met de verspreiding van kennis over de werkwijze van de Ontmoetingscentra en stimuleren dat wetenschappelijke kennis in de praktijk wordt benut.

Ontmoetingscentra voor mensen met dementie zijn onmisbaar gebleken in een samenleving die een menswaardig bestaan wil voor mensen met een hersenaandoening. Steeds meer mensen krijgen de diagnose dementie. Onderzoek heeft uitgewezen dat velen van hen na de diagnose nog jarenlang een zelfstandig en volwaardig leven kunnen leiden. Mits zij de juiste begeleiding en ondersteuning krijgen. Ontmoetingscentra bieden deze ondersteuning. Het zijn plekken in de buurt waar mensen met dementie en hun mantelzorgers terecht kunnen om te praten en deel te nemen aan activiteiten. Veilige havens waar iedereen zichzelf mag zijn en dementie uit de taboesfeer wordt gehaald.

Bewezen resultaat

Het concept van de Ontmoetingscentra en hun unieke werkwijze is ontwikkeld door emeritus hoogleraar Rose-Marie Dröes van Amsterdam UMC (voorheen VUmc). Zij richtte in 1993 de eerste twee Ontmoetingscentrum op in de Amsterdamse wijken Oud-Zuid en de Pijp. In de jaren die volgden deed zij onderzoek naar het effect van de interventie op het leven met de hersenaandoening en de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun mantelzorgers. Hiermee toonde zij aan dat de begeleiding vanuit de Ontmoetingscentra leidt tot minder gedrags- en stemmingsontregelingen bij de mensen met dementie en minder gevoelens van belasting bij de mantelzorgers.

Ondertussen werden op steeds meer plekken in Nederland Ontmoetingscentra opgericht. Het aantal groeide de afgelopen decennia tot meer dan tweehonderd verspreid over het land. Ieder Ontmoetingscentrum heeft zijn eigen kleur en specialiteit. Tegelijkertijd werken zij allemaal volgens de psychosociale benadering die Rose-Marie Dröes en haar collega-onderzoekers aan het Amsterdam UMC hebben ontwikkeld. Dit in samenspraak met deelnemers aan de Ontmoetingscentra en vertegenwoordigers van de samenwerkende zorg en welzijnsorganisaties.

Ook buitenlandse onderzoekers en pioniers raakten geïnspireerd door de visie van Rose-Marie Dröes. Dit resulteerde in de oprichting van Ontmoetingscentra wereldwijd, waaronder niet alleen in Europese landen als Italië, Engeland, Polen en Spanje, maar ook overzeese gebieden als Aruba, Japan, Australië en Singapore.

Psychosociale interventies

Ten grondslag aan de werkwijze van de Ontmoetingscentra ligt het Adaptatie-Coping Model. Dit verklaart gedrag van mensen met dementie mede uit de wijze waarop zij zich aanpassen aan de gevolgen van hun ziekte (adaptatie) en omgaan met de stress die deze gevolgen kunnen veroorzaken (coping). Het model geeft ook handvatten voor psychosociale interventies, concrete acties om de persoon met dementie te begeleiden. Deze zijn met name gericht op het behouden van sociale contacten en het leren omgaan met de beperkingen die de hersenaandoening met zich meebrengt. Ook behoud van een positief zelfbeeld en emotioneel evenwicht spelen hierbij een belangrijke rol.

Uniek aan de Ontmoetingscentra is daarnaast dat er niet alleen praktische, sociale en emotionele ondersteuning is voor mensen met dementie, maar ook voor mantelzorgers. Er zijn gespreksgroepen, informatiebijeenkomsten en spreekuren voor mantelzorgers en er is een regelmatig terugkerend centrumoverleg.

*Kader:

Het Landelijke Platform Ontmoetingscentra Dementie is een gezamenlijk initiatief van Amsterdam UMC, de VU en een groot aantal zorg- en welzijnsorganisaties. Het bestuur wordt mede gevormd door vertegenwoordigers van Liberein (Enschede), Pieter van Foreest (Zuid-Holland), Stichting Mantelzorg en Dementie (Amsterdam), SVRZ (Zeeland) en Zorgbalans (Haarlem e.o.).

Vanaf heden is de Online Introductiecursus Implementatie van Ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun mantelzorgers gratis te volgen.

In deze 7 modules tellende cursus, bedoeld voor trekkers van nieuwe Ontmoetingscentra, worden de visie en werkwijze van het ondersteuningsprogramma Ontmoetingscentra uiteengezet, evenals de noodzakelijke acties die op micro-, meso- en macroniveau moeten worden ondernomen bij het voorbereiden, implementeren en voortzetten van een Ontmoetingscentrum voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Klik hier om naar de cursus te gaan.

Belangrijk bericht van Flora Breemer, lid dagelijks bestuur stadsdeel Amsterdam-Zuid en Marita van Onna, ambulant begeleider dementiezorg Ontmoetingscentrum Zonnehuisgroep Menno Simons – 21 september 2023

Vandaag, 21 september, is het Wereld Alzheimerdag. Weinig Amsterdammers zullen dit weten, en toch is dit een onderwerp dat veel Amsterdammers raakt. Nu al heeft 1 op de 7 ouderen een vorm van dementie. Dit aantal zal in onze vergrijzende stad de komende jaren flink toenemen. Daarom moeten we meer doen om van Amsterdam een dementievriendelijke stad te maken, elke dag. 

Dementie is een ziekte je niet altijd op het eerste gezicht herkent. Iemand heeft moeite met het doorgronden van een plattegrond, het afrekenen in de supermarkt of het bestellen van een kop koffie in een café. Aan de buitenkant is het niet altijd te zien, maar er kan sprake zijn van dementieverschijnselen. Het gaat dan bijvoorbeeld om verwardheid, achterdocht of niet op woorden kunnen komen. Ook minder bekende verschijnselen als waanbeelden of decorumverlies (onaangepast sociaal gedrag) horen bij symptomen van dementie.

Meer kennis van deze ziekte leidt tot meer begrip en compassie voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Door ons meer bewust te zijn van dementie en de kenmerken daarvan, kunnen we beter inspelen op de behoeften van deze groeiende groep. De verwachting is dat op termijn 1 op de 4 ouderen dementie krijgt. Dat betekent dat in onze stad tienduizenden bewoners kampen met deze progressieve hersenziekte. Dementie wordt daarmee in elke straat, buurthuis of bus zichtbaar en voelbaar.

Ongeveer 70% van de mensen met dementie woont thuis. Dit vraagt veel van mantelzorgers. We moeten niet alleen een dementievriendelijke stad zijn, maar ook een stad die haar mantelzorgers omarmt en steunt.

Teveel mensen met dementie trekken zich terug. Geheugenverlies maakt onzeker: sommigen mijden dan liever contact en komen in een isolement. Dit brengt daardoor nog een extra gezondheidsprobleem met zich mee: eenzaamheid. Door vaker het gesprek te voeren over dementie, door de weg te wijzen, samen die kop koffie te drinken en meer geduld te hebben, doen we al heel veel.

Ontmoetingsplaatsen dichtbij zorgen dat mensen met dementie en hun naasten niet in een isolement belanden. Maar er zijn te weinig kleinschalige woonprojecten met daarin gemeenschappelijke ruimtes voor ouderen met beginnende dementie. Deze woonvormen kunnen de gang naar het verpleeghuis flink uitstellen: dit scheelt de samenleving veel zorgkosten. Toch bouwen woningbouwcorporaties liever studentenwoningen dan ouderenwoningen: beide zijn hard nodig.

Bij een dementievriendelijke samenleving hoort ook dat we ons meer richten op wat iemand wél kan, in plaats van uitgaan van de beperkingen die de ziekte met zich meebrengt. Ouderen kunnen niet langer aan de zijlijn staan, ook niet als ze dementie hebben. Actief deelnemen aan de samenleving, vertraagt bovendien het verloop van de ziekte. Dat maakt een programma als DemenTalent, waarin mensen met dementie vrijwilligerswerk doen, zoals voorlezen aan kinderen of huisdieren verzorgen of tijdens het wandelen zwerfafval opruimen, zeer succesvol. Wij dagen alle werkgevers en vrijwilligersorganisaties uit om hulp in te roepen van ouderen, ook als ze dementie hebben.

Dementie gaat ons allemaal aan. Het kan iedereen overkomen. Daarom moeten we ook meer omkijken naar deze groeiende groep in Amsterdam die niet op eigen kracht hun weg kunnen vinden in een steeds ingewikkeldere en grotere stad. 

Flora Breemer, lid dagelijks bestuur stadsdeel Zuid

Marita van Onna, ambulant begeleider dementiezorg

Wereld Alzheimer Dag – Het aantal mensen met dementie groeit hard richting een half miljoen. Goede zorg bij mensen thuis is best mogelijk, zegt dementierapporteur Tamara van Ark. Met duidelijkheid, zoals een zwarte wc-bril op een witte pot. Een begeleider. Of een sociale ontmoetingsplek op ‘rollatorafstand’ van huis. – Ellen van Gaalen (Algemeen Dagblad)

In het kader van het Europese project Cognisance is de toolkit Samen Vooruit met Dementie ontwikkeld, onder andere in het Nederlands door de Universiteit van Maastricht, om mensen met dementie en mantelzorgers te begeleiden bij het leven met dementie. Wij kunnen de toolkit van harte aanbevelen.

Samen vooruit met dementie- Een gids voor een leven met dementie