Het aantal mensen met dementie neemt toe en er is steeds meer aandacht voor een dementievriendelijke samenleving. Ontmoetingscentra voor mensen met (beginnende) dementie en hun mantelzorgers spelen daarbij een belangrijke rol. Aanbieders* van de ruim 200 ontmoetingscentra in Nederland hebben zich onlangs verenigd in een Landelijk Platform.

Het nieuwe Landelijke Platform Ontmoetingscentra Dementie (LPOCD) wil de belangen behartigen van de ruim 200 Ontmoetingscentra in Nederland. Ook zal het platform zich bezighouden met de verspreiding van kennis over de werkwijze van de Ontmoetingscentra en stimuleren dat wetenschappelijke kennis in de praktijk wordt benut.

Ontmoetingscentra voor mensen met dementie zijn onmisbaar gebleken in een samenleving die een menswaardig bestaan wil voor mensen met een hersenaandoening. Steeds meer mensen krijgen de diagnose dementie. Onderzoek heeft uitgewezen dat velen van hen na de diagnose nog jarenlang een zelfstandig en volwaardig leven kunnen leiden. Mits zij de juiste begeleiding en ondersteuning krijgen. Ontmoetingscentra bieden deze ondersteuning. Het zijn plekken in de buurt waar mensen met dementie en hun mantelzorgers terecht kunnen om te praten en deel te nemen aan activiteiten. Veilige havens waar iedereen zichzelf mag zijn en dementie uit de taboesfeer wordt gehaald.

Bewezen resultaat

Het concept van de Ontmoetingscentra en hun unieke werkwijze is ontwikkeld door emeritus hoogleraar Rose-Marie Dröes van Amsterdam UMC (voorheen VUmc). Zij richtte in 1993 de eerste twee Ontmoetingscentrum op in de Amsterdamse wijken Oud-Zuid en de Pijp. In de jaren die volgden deed zij onderzoek naar het effect van de interventie op het leven met de hersenaandoening en de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun mantelzorgers. Hiermee toonde zij aan dat de begeleiding vanuit de Ontmoetingscentra leidt tot minder gedrags- en stemmingsontregelingen bij de mensen met dementie en minder gevoelens van belasting bij de mantelzorgers.

Ondertussen werden op steeds meer plekken in Nederland Ontmoetingscentra opgericht. Het aantal groeide de afgelopen decennia tot meer dan tweehonderd verspreid over het land. Ieder Ontmoetingscentrum heeft zijn eigen kleur en specialiteit. Tegelijkertijd werken zij allemaal volgens de psychosociale benadering die Rose-Marie Droës en haar collega-onderzoekers aan het Amsterdam UMC hebben ontwikkeld. Dit in samenspraak met deelnemers aan de Ontmoetingscentra en vertegenwoordigers van de samenwerkende zorg en welzijnsorganisaties.

Ook buitenlandse onderzoekers en pioniers raakten geïnspireerd door de visie van Rose-Marie Dröes. Dit resulteerde in de oprichting van Ontmoetingscentra wereldwijd, waaronder niet alleen in Europese landen als Italië, Engeland, Polen en Spanje, maar ook overzeese gebieden als Aruba, Japan, Australië en Singapore.

Psychosociale interventies

Ten grondslag aan de werkwijze van de Ontmoetingscentra ligt het Adaptatie-Coping Model. Dit verklaart gedrag van mensen met dementie mede uit de wijze waarop zij zich aanpassen aan de gevolgen van hun ziekte (adaptatie) en omgaan met de stress die deze gevolgen kunnen veroorzaken (coping). Het model geeft ook handvatten voor psychosociale interventies, concrete acties om de persoon met dementie te begeleiden. Deze zijn met name gericht op het behouden van sociale contacten en het leren omgaan met de beperkingen die de hersenaandoening met zich meebrengt. Ook behoud van een positief zelfbeeld en emotioneel evenwicht spelen hierbij een belangrijke rol.

Uniek aan de Ontmoetingscentra is daarnaast dat er niet alleen praktische, sociale en emotionele ondersteuning is voor mensen met dementie, maar ook voor mantelzorgers. Er zijn gespreksgroepen, informatiebijeenkomsten en spreekuren voor mantelzorgers en er is een regelmatig terugkerend centrumoverleg.

*Kader:

Het Landelijke Platform Ontmoetingscentra Dementie is een gezamenlijk initiatief van Amsterdam UMC, de VU en een groot aantal zorg- en welzijnsorganisaties. Het bestuur wordt mede gevormd door vertegenwoordigers van Liberein (Enschede), Pieter van Foreest (Zuid-Holland), Stichting Mantelzorg en Dementie (Amsterdam), SVRZ (Zeeland), Wonen plus Welzijn (Noord-Holland) en Zorgbalans (Haarlem e.o.).