Er zijn ruim tweehonderd Ontmoetingscentra in Nederland. Wat ze met elkaar verbindt is dat zij allemaal min of meer werken volgens de bij VUmc ontwikkelde methode. Tegelijkertijd heeft elk Ontmoetingscentrum zijn eigen ‘kleur’, zijn eigen accenten. In deze reeks artikelen belichten we elke keer een ander ontmoetingscentrum. Wat maakt dit OC uniek? Als eerste: Zandstroom in de Noord-Hollandse kustplaats Zandvoort, een van de veertien Ontmoetingscentra van Zorgbalans.
Als je zo dicht bij de kust bent gaan je natuurlijk regelmatig lekker uitwaaien… 
…of je maakt een dansje aan zee… 
…of je wandelt door het gezellige centtrum van Zandvoort.
‘Omgaan met mensen met een Haperend Brein vergt een nieuwe taal’
Zandstromen op een blije plek aan zee
12,5 jaar geleden startte Programmacoördinator Leontine Trijber Ontmoetingscentrum Zandstroom op een prachtige locatie met uitzicht op zee. Ze begon met niks, volgde de cursus voor personeel van Ontmoetingscentra en hielp mee met het vinden en verbouwen van een geschikt en uitnodigend pand. Sindsdien heeft dit Ontmoetingscentrum zich onder haar bevlogen leiding ontpopt tot een bruisende, innovatieve en creatieve plek. Maar dat is niet het enige wat dit Ontmoetingscentrum uniek maakt. ‘We laten hier het Haperende Brein met rust en doen voortdurend een beroep op het gevoel dat zodoende floreert.’
‘Vanaf dag één was het mijn intentie om er een vrolijke, blije plek van te maken, met veel kleur en creativiteit, zegt Leontine Trijber. ‘Dementie is natuurlijk een droevige ziekte, dat valt niet te ontkennen. Maar als je weet hoe je met mensen met een Haperend Brein kunt omgaan, blijkt er nog heel veel wél mogelijk en is het niet het einde van het bestaan. Clubleden maken hier niet alleen nieuwe vrienden, zij doen nieuwe ervaringen op, groeien en ontwikkelen zich ook, talenten komen tot expressie.’
Samen is het leven leuker 
Muziek maakt gelukkig
Eigenzinnige visie
Zandstroom heeft een eigenzinnige, inspirerende visie op werken met mensen met geheugenproblematiek. Dat de clubleden een vorm van dementie hebben wordt niet of zo min mogelijk benadrukt. Een ‘Haperend Brein’ klinkt minder beangstigend en stigmatiserend. De medewerkers stellen geen vragen over feiten of actuele gebeurtenissen. Mensen met een haperend geheugen hebben daar namelijk geen antwoord op. Feitenvragen moeten beantwoorden veroorzaakt vooral ongemak, frustratie, onzekerheid en faalangst.
‘We ondernemen van alles met elkaar, we laten het Haperende Brein met rust en spreken positieve gevoelstaal’, zegt Leontine Trijber. ‘Wat wij doen is spelenderwijs verrassen, afleiden en improviseren. In plaats van te vragen of een deelnemer iets wil, kun je ook gewoon samen iets gaan doen. Mensen met een Haperend Brein zeggen vaak ‘nee’ als je hen iets vraagt. Het Haperende Brein kan de consequenties van ja-zeggen niet overzien en dat roept onzekerheid en weerstand op. Dus: genereer doe-energie, vraag iemand je ergens mee te helpen en neem de regie in de uitvoering.’
‘Wij spreken positieve gevoelstaal’ 
‘De Zandstroom creëert een verbindende sfeer’
Nieuwe initiatieven
Het Zandvoorts Ontmoetingscentrum is altijd in beweging. Zo introduceerde Leontine een aantal jaren geleden Zandstroom-Open, een 4-wekelijks podium voor gesprek, inspiratie, muziek, verhalen, ideeën, vragen en tips. Een bruisende variant op het maandelijks overleg dat onderdeel uitmaakt van het Ontmoetingscentra-programma. En schreef zij het boek ‘Het Haperende Brein – nieuwe kijk op dementie’ (2021). Hierin geeft zij eindeloos veel tips, beschrijft zij waarom het vaak fout gaat in de communicatie met mensen met dementie en hoe het anders kan. Het blijkt voor veel mensen (familie, mantelzorgers, professionals) niet eenvoudig te zijn om zich de nieuwe, positieve, lichte taal die Leontine in haar boek beschrijft eigen te maken; wij zijn in onze samenleving nu eenmaal gewend om vanuit de ratio contact te maken. Daarom is Leontine van start gegaan met B(t)raining, een masterclass om (zorg)professionals te bekwamen in de kunst van het verrassen, meebewegen en afleiden, waarbij de beleving van de haperende mens centraal staat. Ook geeft zij nu zelf les in de cursus van personeel van Ontmoetingscentra die jaarlijks door Gerion-AmsterdamUMC wordt georganiseerd.
Veel ruimte voor creativiteit 
Ook in de tuin is van alles te doen
Artistieke inrichting
De visie van Leontine en haar team komt ook tot uiting in de inrichting van Zandstroom. Het Ontmoetingscentrum, dat gevestigd is in twee voormalige winkelpanden, heeft een open karakter. Aan de voorgevel staan uitspraken van clubleden als ‘Er is geen drempel’ en ‘Vergeten gaat steeds beter’. Binnen is het licht en kleurrijk. Eigengemaakte kunst aan de wand, een piano, artistieke lampen, planten & bloemen, kleurig meubilair. ‘De eerste indruk is belangrijk’, verklaart Leontine. ‘De ruimte moet meteen op een positieve manier verrassen. Dat heeft te maken met zintuiglijke waarneming. Valt er in deze ruimte iets te beleven?’
Een trap naar beneden leidt naar een groot souterrain met een theatertje (‘onze eigen Moulin Rouge’), een atelier, een tuinkamer en een beschutte, uitnodigende binnentuin: als een groene oase. De muren zijn beschilderd met kleurrijke beelden van vissen, vogels en bomen.
De droomtuin van het Ontmoetingscentrum 
‘Elke ruimte moet op een positieve manier verrassen’
Empathische omgeving
Het gaat niet om het doen van activiteiten maar om het regisseren van een verbindende sfeer die altijd goed voelt en die iedereen ‘optilt’. Bij Zandstroom kom je blij vandaan. ‘We creëren een bepaald klimaat’, licht Leontine toe’. ‘Een empathische omgeving waar we zo vrolijk en gelijkwaardig mogelijk met mensen met een Haperend Brein omgaan.’ Met veel creativiteit, leuke uitdaging, humor, dynamiek, hartgevoel en positieve bevestiging. Iedereen hoort erbij. We zijn een soort geïmproviseerde familie, een community, we doen aan community-care, aan wij-denken.’
Een clublid verwoordt het als volgt: ‘Iedereen mankeert wel iets. Dat weet je en dat mag. Maar hier kan iedereen zijn zoals-ie is, óók met de dingen van ons die onaardig zijn.’
Kader
Leontine Trijber
Programma Coördinator Zandstroom
Creativiteit loopt als een rode draad door het leven van Leontine Trijber. Zij volgde in de jaren ’80/90 de opleiding HBO-J, VO-IW en werkte lange tijd in de psychiatrie. Daarna als tuinjournalist en fotograaf bij uitgeverij Sanoma. Om tot slot terug te keren naar de gezondheidszorg en in 2012 Zandstroom op te zetten.
Meer informatie over het Ontmoetingscentrum, B(t)raining en Zandstroom-Open:
(3) Ontmoetingscentrum Zandstroom | Facebook
OC Zandstroom op Instagram: Jebentmensjemagvergeten
Jouw ontmoetingscentrum in the spotlight? Neem contact op met Marjolein Wolf, coördinator van het Landelijk Platform Ontmoetingscentra Dementie: m.b.wolf@vu.nl
